همشهری آنلاین_ شقایق عرفی‌نژاد: در سال‌های اخیر و با تغییر نظام آموزشی بارها بر این نکته تأکید شده که آموزش همراه با پژوهش و تحقیق برای دانش‌آموزان مقاطع مختلف، نتیجه بسیار مطلوب‌تری به دنبال دارد، اما باز هم در بر همان پاشنه می‌چرخد. در محله ما و در میدان هفت‌تیر، دانش‌آموزانی هستند که پژوهش به‌طور جدی در برنامه هفتگی آموزشی آنها قرار دارد. اگرچه تمام دانش‌آموزان مجتمع آموزشی سیمای نور، در انجام این پژوهش‌ها فعالند، اما گروهی ۵ نفره از آنها که در مقطع نهم تحصیل می‌کنند، موفق به ساخت پاک‌کننده‌ها و مواد شوینده ارگانیک از مواد گیاهی شدند و نتیجه آن دریافت جایزه از ۲ دانشگاه معتبر امیرکبیر و سینا شده است. «عسل عباسی، یاسمن الهی، سارا قادری‌نیا، نگار افتخاری و رضوان پرتوافکن اعضای این گروه هستند.
«عسل عباسی» یکی از اعضای این گروه ۵ نفره است. به اعتقاد او پژوهش‌محور بودن یک مدرسه بسیار مهم است و به‌طور کلی بر فعالیت‌های درسی و فرهنگی و هنری دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد. او درباره زنگ پژوهش در این مدرسه می‌گوید: «کلاس‌های پژوهش از سال هفتم شروع شد و گروه‌بندی شدیم. در شروع کار دو، سه نفر از بچه‌ها جابه‌جا شدند و به گروه‌های دیگر ملحق شدند و چند نفر دیگر جای آنها را گرفتند. »
او درباره اینکه چطور ساخت پاک‌کننده‌های ارگانیک را برای کار پژوهشی‌شان انتخاب کردند، می‌گوید: «برای این کار ۲ دلیل داشتیم. یکی اینکه پاک‌کننده‌های موجود شیمیایی و مضر هستند. می‌شنیدیم که بعضی از پاک‌کننده‌ها گیاهی‌اند، اما وقتی تحقیق می‌کردیم متوجه می‌شدیم کاملاً گیاهی نیستند. ما می‌خواستیم پاک‌کننده‌هایی تولید کنیم که کاملاً گیاهی باشند. دلیل دیگر این بود که کسان زیادی را دور و اطرافمان می‌شناختیم که در اثر استفاده از همین مواد شیمیایی دچار ناراحتی‌های پوستی و ریوی شده بودند. به‌خصوص این روزها به دلیل ویروس کرونا افراد مجبور به استفاده مکرر از مواد شوینده هستند.
بنابراین فکر کردیم استفاده از شوینده‌های کاملاً گیاهی و ارگانیک می‌تواند این مشکل را برطرف کند. » او می‌گوید ۳ سال است روی این طرح کار می‌کنند و درباره اینکه آیا محصول تولیدی آنها به تولید انبوه می‌رسد، توضیح می‌دهد: «یک محصول زمانی به تولید می‌رسد که تمام آزمایش‌های لازم روی آن انجام شده باشد و نتیجه مثبت باشد. ما هر سال محصولاتمان را به دانشگاه‌های معتبر فرستادیم و روی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آنها آزمایش انجام شد و نتایج مثبت گرفتیم. علاوه بر آن تأییدیه‌های مختلفی هم از دانشگاه‌های معتبر دریافت کردیم. » عباسی این را هم اضافه می‌کند که در حال حاضر کار پروژه تمام شده و فقط اگر پشتیبان خوبی وجود داشته باشد، شوینده‌های کاملاً ارگانیک آنها می‌تواند به تولید انبوه برسد.
- پرهیز از تکروی
«یاسمن الهی» سرگروه این تیم است. او مسئولیت هماهنگ کردن ارائه‌ها، ثبت‌نام در جشنواره‌ها و نگارش پایان‌نامه‌ها را به عهده داشته است. او می‌گوید: «دغدغه همه ما در این گروه این بود که مادرانمان از مواد شوینده استفاده می‌کردند. بعضی از آنها حتی برونشیت و آسم داشتند. فکر کردیم می‌توانیم با پژوهش در مورد پاک‌کننده‌ها به ماده‌ای ارگانیک و بی‌ضرر دست پیدا کنیم و همین اتفاق هم افتاد. خانم احمدآقایی معلم ما هم در این زمینه هدایتمان کرد و با حضور ایشان آزمایش‌های مختلف را انجام دادیم. »
الهی معتقد است این کار نه تنها از نظر علمی برای آنها دستاورد مهمی بوده، بلکه باعث شده بچه‌ها کار گروهی را هم یاد بگیرند و اعتماد به نفسشان بالا برود. او درباره چگونگی سرگروهی در این تیم هم می‌گوید: «به هیچ‌وجه تکروی نمی‌کردم. هیچ‌کدام از بچه‌ها نمی‌خواستند فقط حرف خودشان را بزنند. برای همه چیز با هم مشورت می‌کردیم و به همین علت کار گروهی را یاد گرفتیم. به اضافه وقتی در مدرسه و در دانشگاه‌های مختلف از پروژه‌مان دفاع می‌کردیم اعتماد به نفسمان بالا می‌رفت و باعث می‌شد از شکست نترسیم. » او از اهمیت پروژه‌شان در این روزهای همه گیری کرونا هم می‌گوید: «بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی، زمانی که با اپیدمی‌کرونا مواجهیم، شستن دست‌ها و ضدعفونی کردن سطوح اهمیت بسیار زیادی دارد. به همین دلیل بسیاری از افراد دچار اگزما شده‌اند و یا بوی الکل به شدت آزارشان می‌دهد. پس پروژه ما می‌تواند از این نظر بسیار کمک‌کننده باشد. »
- نخستین مواجهه با پژوهش
«از همان ورود به مقطع متوسطه اول پروژه‌های پژوهشی داشتیم و این نخستین بار بود که با چنین چیزی مواجه می‌شدم و برایم به شدت جذاب بود. » اینها را سارا قادری‌نیا، دیگر عضو این گروه، می‌گوید و اضافه می‌کند: «در کار پژوهشی ۲ مدل داشتیم. یکی پروژه مدرسه‌ای بود که در همان مدرسه انجام می‌شد و نتایج کار بچه‌ها با حضور داورانی از مدرسه و ۵ نفر از مهمانانشان بررسی می‌شد و بچه‌ها از کارشان دفاع می‌کردند. مدل بعدی، پروژه قوی بود که فراتر از مدرسه بود و نتایج کار به دانشگاه‌ها فرستاده می‌شد و استادان دانشگاه‌ها کار بچه‌ها را داوری می‌کردند. من سال هفتم پروژه قوی روی الکل برداشتم و از سال هشتم هم با بچه‌های این گروه روی پاک‌کننده‌های ارگانیک کار می‌کنم. در دانشگاه‌های مختلف به‌صورت سمینار و غرفه کارمان را ارائه داده‌ایم و رتبه دوم دانشگاه امیرکبیر را به دست آوردیم. »
گفت و گو با دبیر پژوهش
بارش فکری در نخستین جلسه
«نرگس احمدآقایی» ۱۴ سال است معاون پژوهش و دبیر پژوهش مجتمع آموزشی سیمای نور است و مخترع هم هست. ضمن اینکه در دانشگاه نیز تدریس می‌کند. با او درباره گروه ۵ نفره سازنده پاک‌کننده‌های ارگانیک و نیز اهمیت پژوهش در مدارس گفت‌وگو کردیم:
درباره اهمیت پژوهش در مدارس و آشنا کردن دانش‌آموزان با این کار علمی بگویید.
در هر دوره بحرانی مثل الان که با پندمی‌کرونا مواجه هستیم، کسانی وارد عمل می‌شوند که روحیه پژوهش دارند. این روحیه باید از کودکی و نوجوانی و در مدارس در بچه‌ها ایجاد شود. سال‌هاست که ثابت شده حفظیات مهم نیستند. چون ذهن بچه‌ها را درگیر مسئله نمی‌کند. زنگ پژوهش در مدرسه این کمک را می‌کند که بچه‌ها با مسائل مختلف درگیر شوند و در صدد تحقیق برآیند.
زنگ پژوهش در تمام مدارس وجود دارد. در مدرسه شما این زنگ چه تفاوتی با بقیه مدارس دارد؟
مجتمع سیمای نور به‌صورت آکادمیک بچه‌ها را با پژوهش آشنا می‌کند و به آنها می‌آموزد تحقیق فقط یک جست‌وجوی ساده در اینترنت نیست. دید آنها را به محیط اطراف خلاقانه می‌کند. در مدرسه ما بچه‌ها به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند و هر گروه روی موضوعی کار می‌کند. مثلاً گروهی از بچه‌ها الان در حال کار روی دستکش‌های زیست‌تخریب‌پذیر هستند. چون به این نتیجه رسیدند دستکش‌هایی که این روزها به فراوانی استفاده می‌شوند و دور انداخته می‌شوند برای طبیعت مضرند و قصد دارند دستکش‌هایی با مواد تجزیه‌پذیر بسازند. گروهی هم که جایزه دوم دانشگاه امیرکبیر را دریافت کردند، بر اساس همین نیاز روز در مورد پاک‌کننده‌های ارگانیک کار کردند و به نتیجه رسیدند. بسیاری از مدارس یک آزمایش ساده زیست یا شیمی و فیزیک را پژوهش می‌دانند، در حالی که در مدرسه ما پژوهش مجموعه‌ای از آزمایش‌های مرتبط است برای رسیدن به یک نتیجه.
در مورد روش تحقیق بچه‌ها برایمان توضیح بدهید.
من در جلسه اول یک بارش فکری راه می‌اندازم و از اینکه پژوهش می‌تواند چه راهی پیش پای آنها باز کند، می‌گویم. جلسه بعد بچه‌ها گروه‌هایشان را انتخاب می‌کنند و سپس سراغ انتخاب موضوع می‌رویم. برای این کار از مشکلات موجود می‌گویم و اینکه چطور می‌توان این مشکلات را حل کرد و فکرهای قابل انجام را برایشان می‌گویم. مثل اینکه آلودگی هوا چه مشکلاتی ایجاد کرده و از اینجا به مسئله سوخت‌های زیستی می‌رسم. زمانی که بچه‌ها موضوعاتشان را انتخاب کردند، به جمع‌آوری اطلاعات و کارهای ابتدایی روش تحقیق و نوشتن پروپوزال می‌پردازند. در مرحله بعد کار در آزمایشگاه را شروع می‌کنیم و آزمون و خطاهای متعدد را پشت سر می‌گذاریم تا به یک محصول می‌رسیم. بعد من این محصول یا نتیجه را به دانشگاه‌های مختلف و جشنواره‌های مختلف می‌فرستم که البته اولیای بچه‌ها هم در این کار کمک می‌کنند. بعد بچه‌ها شروع به نوشتن پایان‌نامه نهایی و تهیه پاورپوینت می‌کنند و یاد می‌گیرند چطور از پروژه‌شان دفاع کنند. در مدرسه از ماه بهمن جشنواره‌های دفاعیه داریم و بچه‌ها در حضور داورانی از مدرسه و همین‌طور ۵ نفر مهمان از پروژه پژوهشی‌شان دفاع می‌کنند.
تولید پاک‌کننده‌های ارگانیک ایده خود بچه‌ها بود یا شما پیشنهاد کردید؟
نه. کاملاً ایده خود بچه‌ها بود که با توجه به عوارض پاک‌کننده‌های شیمیایی در اطرافیانشان به آن رسیده بودند.
نظر شما